ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ

Μεσόγειος: Αλβανία, Αλγερία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Κύπρος, Αίγυπτος, Γαλλία, Γιβραλτάρ, Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Λίβανος, Λιβύη, Μάλτα, Μονακό, Μαυροβούνιο, Μαρόκο, Σλοβενία, Ισπανία, Συριακή Αραβική Δημοκρατία, Τυνησία, Τουρκία. 

Ελλάδα: Βόρειο Ιόνιο,  Κορινθιακός κόλπος, Παγασητικός κόλπος, Θρακικό πέλαγος, Βόρειες Σποράδες, Σαρωνικός κόλπος, Ευβοϊκός κόλπος, Δωδεκάνησα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το κοινό δελφίνι είναι ένα μεσαίου μεγέθους δελφίνι, με λεπτό σώμα και δρεπανοειδές ραχιαίο πτερύγιο με κυρτή άκρη. Παρά το όνομά του, έχει ένα μετρίως μακρύ ρύγχος, σαφώς διαφοροποιημένο από το μέτωπο (‘πεπόνι’). Τα πλευρικά πτερύγια είναι λεπτά και μυτερά. Έχει συνολικά 4 χρώματα. Ραχιαίο πτερύγιο γκρί-καφέ σκούρο με άσπρο μπάλωμα, πλάτη σκούρα γκρι-καφέ. Στα πλευρά, μπροστά από το ραχιαίο, έχει χρώμα το κιτρινωπό της άμμου και κάτω από το ραχιαίο, στα πλευρά, χαρακτηριστικό σκούρο χρώμα σε ανεστραμμένο τριγωνικό σχήμα.

Οι χρωματικοί συνδυασμοί αυτοί δημιουργούν ένα σχήμα κλεψύδρας στα πλαϊνά που κάνουν το δελφίνι εύκολα αναγνωρίσιμο. Έχει σκούρα πλευρικά πτερύγια, σκούρα λωρίδα από το πλευρικό πτερύγιο προς την γνάθο ενώ, το ραχιαίο πτερύγιο έχει γκρίζους η μαύρους χρωματισμούς. Είναι ιδιαίτερα δραστήριο είδος κάτω και πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ενώ δημιουργεί μεγάλες ομάδες (10 – 600 άτομα) τα οποία πολλές φορές αλληλοεπιδρούν και με διαφορετικά είδη κητωδών. Μπορούν να παρατηρηθούν σε ομάδες με τα ζωνοδέλφινα (Stenella coeruleoalba), τα σταχτοδέλφινα (Grampus griseus), και με τα ρινοδέλφινα  (Tursiops truncatus).  Διαθέτει  μεταξύ 80 και 120 μικρά, αιχμηρά και μυτερά δόντια σε κάθε σαγόνι.

Τα ενήλικα κοινά δελφίνια έχουν μέγεθος μεταξύ 1,7 και 2,7 μέτρα και μεταξύ 0,7 και 1 μέτρο κατά τη γέννηση. Παρουσιάζουν σεξουαλικό διμορφισμό, τα αρσενικά είναι ελάχιστα μεγαλύτερα (5%) από τα θηλυκά, όχι μόνο ως προς το συνολικό μήκος του σώματος αλλά και κατά τόπους όπως το κρανίο. Τα ενήλικα αρσενικά έχουν μια ύβωση η οποία εμφανίζεται μετά την γέννηση και θεωρείται ότι σχετίζεται με το μέγεθος των όρχεων και βοηθά τα θηλυκά να επιλέξουν το πιο υγιές αρσενικό από αναπαραγωγική άποψη.

Στην περίπτωση αυτή τα  αρσενικά με την μεγαλύτερη ύβωση θα είχαν μεγαλύτερους όρχεις και επομένως μεγαλύτερη παραγωγή σπερματοζωαρίων. Το κοινό δελφίνι απαντάται κυρίως σε τροπικά και εύκρατα νερά του Ειρηνικού και του Ατλαντικού ωκεανού. Μπορεί να κατοικήσει σε παράκτια και πελαγικά νερά, αλλά φαίνεται να προτιμά τις περιοχές με απότομο βυθό.

Το είδος κατοικεί τόσο στη Μεσόγειο όσο και στη Μαύρη Θάλασσα, όπου ορισμένοι επιστήμονες προτείνουν ότι θα μπορούσε να είναι ένα διαφορετικό υποείδος. Παρότι δεν υπάρχουν εκτιμήσεις για την πυκνότητα πληθυσμού για την Μεσογειακή λεκάνη, είναι γνωστό ότι η κατανομή τους δεν είναι ομοιογενής και ότι ορισμένες περιοχές παρουσιάζουν υψηλότερη πυκνότητα. Το είδος είναι πιο άφθονο στο δυτικό τμήμα της Μεσογείου, ιδιαίτερα στη Θάλασσα Alboran. Το είδος εμφανίζεται συχνά στο Θρακικό πέλαγος, το Αιγαίο και στο δυτικότερο μέρος του Ιονίου. Οι περιοχές όπου απαντάται το κοινό δελφίνι εμφανίζονται στον παρακάτω χάρτη.

Γενετικές μελέτες έδειξαν ότι ο πληθυσμός που κατοικεί στη θάλασσα του Alboran είναι γενετικά περισσότερο συνδεδεμένος με τους γειτονικούς πληθυσμούς του Ατλαντικού παρά με τους πληθυσμούς του ανατολικού τμήματος της Μεσογείου. Οι ίδιες μελέτες υποδεικνύουν ότι η γενετική ροή είναι  συχνότερη μεταξύ των πληθυσμών του Ατλαντικού και του πληθυσμού της Αλβανικής Θάλασσας, από ό, τι μεταξύ αυτών, και των πληθυσμών της ανατολικής Μεσογείου. Αυτή η γενετική διαφοροποίηση μεταξύ των Μεσογειακών πληθυσμών μπορεί να είναι συνέπεια μιας διαφορετικής κατανομής που οφείλεται σε διαφορετικού τύπου ενδιαιτήματα.

Οι ανατολικοί πληθυσμοί της Μεσογείου Θάλασσας κατοικούν στη νηριτική ζώνη πιο κοντά στην ακτή. Η διατροφή του  κοινού δελφινιού ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή ενώ δεν θεωρείται ευκαιριακός θηρευτής. Τρέφεται σε ρηχά νερά αλλά έχουν καταγραφεί καταδύσεις του σε 200 μέτρα. Δείχνουν μια προτίμηση για τα πελαγικά και μεσοπελαγικά ψάρια και διάφορα είδη καλαμαριών. Η διατροφή τους στη Μεσόγειο αποτελείται κυρίως από είδη μικρού μεγέθους όπως ο γαύρος (Engraulis encrasicolus), η σαρδέλα (Sardina pilchardus), η φρίσσα (Sardinella aurita), η ζαργάνα (Belone belone), αλλά και ορισμένα είδη κεφαλοπόδων και σποραδικά μερικά καρκινοειδή.

Επικεντρώνει τις προσπάθειές του στην αλίευση θηραμάτων υψηλής ενέργειας για την κάλυψη των υψηλών ενεργειακών αναγκών του μεταβολισμού του και ενός ενεργοβόρου τρόπου ζωής. Όπως συμβαίνει και με άλλα είδη κητωδών, υπάρχουν πολλές διαφορές στην αναπαραγωγή και την βιολογία μεταξύ των πληθυσμών των διαφόρων περιοχών του κόσμου. Η μέγιστη εκτιμώμενη ηλικία κυμαίνεται μεταξύ 25 και 30 έτη. Η κύηση διαρκεί 10 έως 12 μήνες. Το μήκος κατά τη γέννηση κυμαίνεται από 82 έως 104 cm. Το διάστημα ανάμεσα σε 2 γέννες κυμαίνεται από 1 έως 3 έτη, ανάλογα με την περιοχή.

Το μήκος σώματος της σεξουαλικής ωριμότητας  κυμαίνεται από 150 έως 200 εκατοστά, σε ηλικία των 3 έως 12 ετών για τα αρσενικά και από 2 έως 7 έτη για τα θηλυκά. Η αναπαραγωγική εποχικότητα ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή. Σε ορισμένες περιοχές η αναπαραγωγική περίοδος παρατηρείται μεταξύ άνοιξης και καλοκαιριού, σε άλλες μεταξύ καλοκαίρι και φθινόπωρο και σε άλλες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Φαίνεται ότι οι πληθυσμοί που κατοικούν σε ψυχρότερα νερά παρουσιάζουν μεγαλύτερο συγχρονισμό στην αναπαραγωγή.

Το κοινό δελφίνι είναι  γρήγορος κολυμβητής και πολύ καλός εναέριος ακροβάτης. Συχνά κάνει μεγάλα άλματα εκτός νερού ή κτυπά την επιφάνεια του νερού με την ουρά η τα πλευρικά του πτερύγια. Οι μέγιστες καταδύσεις διαρκούν 8 λεπτά και οι κανονικές καταδύσεις διαρκούν από 10 δευτερόλεπτα έως 2 λεπτά.

Το κοινό δελφίνι της Μεσογείου αποτελεί ένα καλό παράδειγμα του πως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και η ανθρώπινη δραστηριότητα μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τους πληθυσμούς κητωδών. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 το είδος ήταν ένα από τα πιο άφθονα κητώδη στη Μεσόγειο και ήταν πολύ συνηθισμένο σε πολλές περιοχές όπου σήμερα είναι σπάνιο, για τον λόγο αυτό ονομάστηκε «κοινό».

Υπάρχουν διεθνείς συμβάσεις που προστατεύουν το κοινό δελφίνι, μεταξύ των οποίων το παράρτημα ΙΙ της σύμβασης για το διεθνές εμπόριο των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλείται με εξαφάνιση (CITES), τα παραρτήματα I και II της σύμβασης για τα αποδημητικά είδη (CMS) ή η συμφωνία για τη διατήρηση των κητωδών της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της γειτονικής περιοχής του Ατλαντικού (ACCOBAMS). Το 2013, η ισπανική κυβέρνηση ενέκρινε τη δημιουργία 4 νέων θαλάσσιων τόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος (ΤΚΣ)-2 από αυτές στη Μεσόγειο Θάλασσα, οι οποίες θα πρέπει να διασφαλίζουν τη διατήρηση των ενδιαιτημάτων και των ειδών αυτών των περιοχών.

Παρόλο που παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν ξεκινήσει και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, ενδέχεται να μην είναι αρκετές ώστε να εξασφαλιστεί η διατήρηση του είδους και πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί η μελλοντική μείωση του πληθυσμού. Μεταξύ άλλων, τα μέτρα αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν τη μείωση της υπεραλίευσης και της υποβάθμισης των βιότοπων τους.

Στην Ελλάδα στα πλαίσια της θαλάσσιας περιοχής χαρακτηρισμένη ως «Ιόνιο Αρχιπέλαγος Σημαντική Περιοχή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά (Ionian Archipelagos Important Marine Mammal Area)» με κριτήρια το κοινό δελφίνι (Delphinus delphis) και την Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) το είδος λαμβάνει σχετική προστασία. Ταυτόχρονα, η περιοχή «Εσωτερικό Αρχιπέλαγος Ιονίου (Μεγανήσι, Αρκούδι, Άτοπος, Βρόμωνας)» (Inner Ionian Archipelago (Meganisi, Arkoudi, Atopos, Bromonas)) με κωδικό Natura2000, GR2220003 έχει χαρακτηριστεί εκτός άλλων ως Σημαντική Περιοχή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά ενώ το Αιγαίο, η θαλάσσια περιοχή «Κεντρικό Αιγαίο, Σημαντική Περιοχή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά (Central Aegean Important Marine Mammal Area)» με κριτήριο την Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus), αναγνωρίζονται τα είδη του κοινού δελφινιού (Delphinus delphis), του ρινοδέφινου (Tursiops truncatus) και του ζωνοδέλφινου (Stenella coeruleoalba) ως βασικά είδη θαλασσίων θηλαστικών στην περιοχή και κατ’ επέκταση λαμβάνουν εμμέσως κάποια προστασία.