ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ

Αλβανία; Αλγερία, Κροατία, Γαλλία, Γιβραλτάρ, Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Μονακό, Ισπανία, Τουρκία, κ.α.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Είναι σκουρόχρωμο κήτος & συχνά με άσπρες γρατσουνιές. Έχει ανοιχτόχρωμο κεφάλι, ραχιαίο πτερύγιο αρκετά μικρό και αρκετά πίσω από το μέσο του σώματος. Ο ζιφιός είναι το κητώδες το οποίο παρουσιάζει την μεγαλύτερη ποικιλία χρωματισμών,  κυμαίνονται από σκούρο γκρι (κυρίως σε ενήλικα αρσενικά) έως σκούρο-ερυθρό καφέ (κυρίως σε θηλυκά). Μπορεί να έχει δύο πιο ανοιχτόχρωμες περιοχές γύρω από το κεφάλι και στην κοιλιά. Το κεφάλι και τμήμα της πλάτης μπορεί να είναι εντελώς λευκά στους ενήλικες. Τα μάτια περιβάλλονται από σκούρο χρωματισμό. Τα μεγαλύτερα άτομα εμφανίζουν περισσότερες αμυχές,  και κυκλικά σημάδια, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε μικρούς καρχαρίες

Το ενήλικο αρσενικό φέρει ένα ζευγάρι κοντόχοντρα, κωνικά και προεξέχοντα δόντια στην κάτω σιαγόνα, η οποία επίσης προεξέχει της άνω ενώ τα θηλυκά δεν έχουν δόντια. Τα θηλυκά είναι συνήθως πιο μεγάλα σε μέγεθος από τα αρσενικά. Ουρά χωρίς καθόλου σχισμή ή με ελαφριά και ακανόνιστη στένωση.

O ζιφιός έχει ένα συμπαγές αλλά μακρύ σώμα, χαρακτηριστικό της οικογένειας Ziphiidae. Το ρύγχος και το μέτωπο τους (‘πεπόνι’) δεν είναι ευδιάκριτα, το μέτωπο όμως μπορεί να είναι μεγαλύτερο στα ενήλικα αρσενικά. Το ρύγχος είναι καμπυλωτό και μοιάζει σαν αυτό της χήνας. Ο ζιφιός έχει δύο αυλακώσεις στον λαιμό σε σχήμα V. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του είδους είναι μια ελαφρά κοιλότητα στην κορυφή του κεφαλιού, η οποία παρατηρείται πιο εύκολα σε μεγαλύτερα άτομα. Το ραχιαίο πτερύγιο είναι κυρτό, μικρό και τοποθετημένο αρκετά πίσω. Η ουρά είναι μεγάλη και δεν παρουσιάζει πάντα μια κεντρική εγκοπή. Τα πτερύγια είναι μάλλον μικρά και μπορούν να είναι κρυμμένα σε πλάγιες κοιλότητες που ονομάζονται τσέπες, προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη υδροδυναμική κολύμβηση.

Ο ζιφιός είναι πελαγικό είδος που κατοικεί σε περιοχές με χαρακτηριστική τοπογραφία του πυθμένα, όπως περιοχές με υποθαλάσσια φαράγγια και πεδιάδες. Δείχνει μια προτίμηση για βάθη άνω των 500 έως 600 μέτρων, γενικά πάνω από 1000 μέτρα με απότομες κλίσεις, όπως αυτά που βρίσκονται στα υποθαλάσσια φαράγγια στην υφαλοκρηπίδα.

Στη Μεσόγειο Θάλασσα η ακριβής κατανομή είναι άγνωστη, τα περισσότερα δεδομένα προέρχονται από εκβρασμούς.  Ο ζιφιός απαντάται  τόσο στην ανατολική όσο και τη δυτική πλευρά της λεκάνης, αν και  πιστεύεται ότι οι 4 βασικές περιοχές που μπορεί να βρεθεί το κήτος είναι:  η Θάλασσα της Λιγουρίας (κυρίως στα ανατολικά), το Τυρρηνικό Πέλαγος, στο ανατολικό Alboran, στο Ιόνιο και Κρητικό Πέλαγος και το Αιγαίο κ.α. Η Θάλασσα των Βαλεαρίδων Νήσων και οι περιοχές νότια της Αδριατικής Θάλασσας θα μπορούσαν  επίσης να είναι ευνοϊκές για το είδος. Στην Ελλάδα εντοπίζονται κατά μήκος της Ελληνικής τάφρου στο Ιόνιο Πέλαγος, στη Νότια Κρήτη, στοΑιγαίο, Κυκλάδες, και Νότια Πελοπόννησο.

Το είδος συνήθως κάνει μικρές ομάδες που κυμαίνονται από 1 έως 15 άτομα. Το μέσο μέγεθος ομάδας κυμαίνεται μεταξύ 2,3 και 3,8 ατόμων, ανάλογα με την περιοχή ή την εποχή του χρόνου. Έχουν επίσης παρατηρηθεί μοναχικά άτομα, και πρόκειται για μεγαλύτερα αρσενικά.

Καταδυτικό προφίλ

Ο ζιφιός είναι το πιο βαθύβιο κήτος στο πλανήτη με βουτιά που φτάνει σχεδόν τα 3 χιλιόμετρα βάθος και μέγιστο χρόνο κατάδυσης 222 λεπτά ενώ μπορεί να κάνει σχετικά μεγάλα διαλλείματα στην επιφάνεια. Τα διαλλείματα αυτά μπορεί να κυμαίνονται από 40 με 50 λεπτά και κατά περιπτώσεις να ξεπεράσει την ώρα.

Φαίνεται ότι αυτό το είδος έχει τρεις διαφορετικούς τύπους καταδύσεων:

1. Καταδύσεις μεταξύ αναπνοών: πολύ ρηχές καταδύσεις (2-3 μέτρα) βάθους μεταξύ 3-15 δευτερολέπτων, οι οποίες παρατηρούνται για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους στο χρονικό διάστημα ανάμεσα βαθύτερων καταδύσεων.
2. Βαθιές και μακράς διάρκειας καταδύσεις: καταδύσεις άνω των 50 λεπτών σε βάθη μεγαλύτερα των 1.000 μέτρων. Κατά μέσο όρο, ο ζιφιός πραγματοποιεί μία τέτοια βαθιά βουτιά κάθε δύο ώρες. Πιστεύεται ότι αυτές οι καταδύσεις σχετίζονται με την ανεύρεση τροφής.
3. Καταδύσεις μεσαίου βάθους: Καταδύσεις διάρκειας μεταξύ 20-30 λεπτών και σε ενδιάμεσα βάθη μεταξύ 300-570 μέτρων. Ο ζιφιός πραγματοποιεί 1 έως 3 από αυτές τις καταδύσεις στο χρόνο μεταξύ των βαθιών καταδύσεων.

Ένας κύκλος εύρεσης τροφής διαρκεί περίπου δύο ώρες και αποτελείται από μια βαθιά κατάδυση (από τη 2η κατηγορία) και ένα διάστημα μεταξύ βαθιών καταδύσεων. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος καταγράφονται οι ρηχές (1ης κατηγορίας) και οι ενδιάμεσες (3ης κατηγορίας) καταδύσεις. Χάρη σε πληροφορίες που αποκτήθηκαν από τις βιοακουστικές ηχογραφήσεις, διαπιστώθηκε ότι κατά τις βαθιές καταδύσεις, ο ζιφιός ξεκινάει να ηχοβολεί μετά τα 200 μέτρα βάθος, οι οποίοι στη συνέχεια εντείνονται μεταξύ 500-1000 μέτρων, πρόκειται για τις βαθυπελαγικές και μεσοπελαγικές ζώνες, όπου πιστεύεται ότι συγκεντρώνεται το κύριο θήραμα τους.

Στη Μεσόγειο Θάλασσα η ύπαρξη της προστατευόμενης περιοχής «Καταφύγιο για τα Θαλάσσια Θηλαστικά ΠΕΛΑΓΟΣ στη Θάλασσα της Λιγουρίας και ο προσδιορισμός Θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη θάλασσα του Alboran, όπου πρόκειται για σημαντικές γεωγραφικά περιοχές για το είδος που ενισχύουν την προστασία του.

Ο ζιφιός προστατεύεται από διάφορες διεθνείς συμβάσεις όπως το Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών της Άγριας Χλωρίδας και Πανίδας (CITES) και τη Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας και της παρακείμενης περιοχής του Ατλαντικού (ACCOBAMS). Η επιστημονική επιτροπή του ACCOBAMS ζητάει την προσοχή  ή/και  την πλήρη αποφυγή παραγωγής υποβρυχίων ήχων στις περιοχές όπου συχνάζουν τα είδη ή στις περιοχές όπου συχνά συγκεντρώνονται τα κητώδη. Στην Ελλάδα η περιοχή προστασίας τους εντοπίζεται στα πλαίσια της θαλάσσιας περιοχής χαρακτηρισμένη ως Ιόνιο Αρχιπέλαγος Σημαντική Περιοχή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά (Ionian Archipelagos Important Marine Mammal Area) με κριτήρια το κοινό δελφίνι (Delphinus delphis) και την Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) ως θαλάσσια ζώνη προστασίας του.