Ο Ζιφιός

O Ζιφιός έχει ένα συμπαγές αλλά μακρύ σώμα, χαρακτηριστικό της οικογένειας Ziphiidae. Το ρύγχος και το πεπόνι δεν είναι ευδιάκριτα, το πεπόνι όμως μπορεί να είναι μεγαλύτερο στα ενήλικα αρσενικά. Το ρύγχος είναι καμπυλωτό. Ο Ζιφιός έχει δύο αυλακώσεις στον λαιμό σε σχήμα V. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του είδους είναι μια ελαφρά κοιλότητα στην κορυφή του κεφαλιού, η οποία παρατηρείται πιο εύκολα σε μεγαλύτερα άτομα. Το ραχιαίο πτερύγιο είναι παλινδρομικό, μικρό και τοποθετημένο αρκετά πίσω. Η ουρά είναι μεγάλη και δεν παρουσιάζει πάντα μια κεντρική εγκοπή. Τα πτερύγια είναι μάλλον μικρά και μπορούν να είναι κρυμμένα σε πλάγιες κοιλότητες που ονομάζονται τσέπες, προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη υδροδυναμική κολύμβηση.

Συστηματική Ταξινόμηση:

Συνομοταξία: Χορδωτά(Chordata)
Ομοταξία: Θηλαστικά(Mammalia)
Τάξη: Κητώδη
Υποτάξη: Οδοντοκήτη
Οικογένεια: Ziphiidae
Γένος: Ziphius
Είδος: Z. cavirostris

Ο Ζιφιός είναι ίσως το κητώδες το οποίο παρουσιάζει την μεγαλύτερη ποικιλία χρωματισμών,  κυμαίνονται από σκούρο γκρι (κυρίως σε ενήλικα αρσενικά) έως κοκκινωπό καφέ (κυρίως σε θηλυκά). Μπορεί να έχει δύο πιο ανοιχτόχρωμες περιοχές γύρω από το κεφάλι και στην κοιλιά. Το κεφάλι και τμήμα της πλάτης μπορεί να είναι εντελώς λευκά στους ενήλικες. Τα μάτια περιβάλλονται από σκούρο χρωματισμό. Τα μεγαλύτερα άτομα εμφανίζουν περισσότερες αμυχές,  και κυκλικά σημάδια, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε μικρούς καρχαρίες.Συνομοταξία: Χορδωτά(Chordata)

Οι Ζιφιοί, δεν είναι φάλαινες, ανήκουν στην υπόταξη των οδοντοκητών και διαθέτουν 2 κωνικά και εμπρόσθια δόντια στο πρόσθιο τμήμα της κάτω γνάθου. Είναι ορατά μόνο στα ενήλικα αρσενικά και στα μεγαλύτερα άτομα, στα οποία τα δόντια μπορούν να φαίνονται έξω από το στόμα.

Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ αρσενικών και θηλυκών. Το μέγιστο μήκος είναι περίπου 7 μέτρα και το μέγιστο βάρος είναι περίπου 3.000 κιλά. Τα νεογνά έχουν μήκος μεταξύ 2,3 και 2,7 μέτρων και ζυγίζουν μεταξύ 250 και 300 kg.

Ο Ζιφιός  είναι το κητώδες της οικογένειας των Ziphiidae με την πιο ευρεία κατανομή. Μπορεί να βρεθεί σε όλες τις θάλασσες και τους ωκεανούς του κόσμου, από τις εύκρατες περιοχές του Ισημερινού μέχρι σε πιο υψηλά γεωγραφικά πλάτη,  δεν παρατηρούνται όμως στους πόλους.  Φαίνεται να έχουν  μια σαφής προτίμηση για τα ύδατα μακριά από την ακτή.

Στη Μεσόγειο Θάλασσα η ακριβής κατανομή είναι άγνωστη, τα περισσότερα δεδομένα προέρχονται από εκβρασμούς.  Ο Ζιφιός απαντάται  τόσο στην ανατολική όσο και τη δυτική πλευρά της λεκάνης, αν και  πιστεύεται ότι οι 4 βασικές περιοχές που μπορεί να βρεθεί το ζώο είναι:  η Θάλασσα της Λιγουρίας (κυρίως στα ανατολικά), το Τυρρηνικό Πέλαγος, στο ανατολικό Αλμποράν και το Βορειοδυτικό Αιγαίο. Η Θάλασσα των Βαλεαρίδων Νήσων και οι περιοχές νότια της Αδριατικής Θάλασσας θα μπορούσαν  επίσης να είναι ευνοϊκές για το είδος (Reeves και Notarbartolo di Sciara, 2006, Podesta et al, 2006 ;. Holcer et al, 2007?. Gannier και Epinat 2008 & Gannier, 2011).

Ο Ζιφιός είναι ένα πελαγικό ζώο που κατοικεί σε περιοχές με χαρακτηριστική τοπογραφία του πυθμένα, για παράδειγμα περιοχές με υποθαλάσσια φαράγγια και πεδιάδες. Δεν απαντάται συχνά σε ρηχά νερά. Δείχνει μια προτίμηση για βάθη άνω των 500 έως 600 μέτρων, γενικά πάνω από 1000 μέτρα με απότομες κλίσεις, όπως αυτά που βρίσκονται στα υποθαλάσσια φαράγγια στην ηπειρωτική κλίση (Cañadas et al, 2002?. Φραντζής et al, 2003. Reeves και Notarbartolo di Sciara 2006, Azzellino et al., 2008, Gannier and Espinat, 2008 & Smith, 2010).

Πιστεύεται ότι το βασικό θήραμα του Ζιφιού είναι τα  καλαμάρια, αν και λίγες μελέτες έχουν γίνει για αυτό το θέμα.

Δεν γνωρίζουμε πολλά για τον αναπαραγωγικό κύκλο του Ζιφιού, αυτό οφείλεται στη δυσκολία μελέτης αυτού του ζώου. Τα θηλυκά ενηλικιώνονται σε μέγεθος περίπου 5,8 μέτρα, ενώ τα αρσενικά περίπου στα 5,5 μέτρα. Αν και δεν υπάρχουν μελέτες για το προσδόκιμο ζωής του είδους, πιστεύεται ότι η μέγιστη ηλικία είναι 36 έτη για τα θηλυκά και 30 έτη για τα αρσενικά (Perrin et al., 2009).

Η δυσκολία στη μελέτη αυτού του ζώου σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με την οικολογία, την κοινωνική δομή ή τη συμπεριφορά του. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει αρκετές μελέτες που μας επέτρεψαν να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε αυτό το είδος λίγο καλύτερα.

Σε διάφορα μέρη του κόσμου εντοπίστηκαν μικρές ομάδες ατόμων μεταξύ 1 και 15 ατόμων, μπορούν όμως να φτάσουν και τα 26 άτομα. Το μέσο μέγεθος ομάδας κυμαίνεται μεταξύ 2,3 και 3,8 ατόμων, ανάλογα με την περιοχή ή την εποχή του χρόνου (Carwardine, 2004, Baird et al., 2006, MacLeod και D’Amico, 2006, McSweeney et al., 2007 & Falcone et al. , 2009). Έχουν επίσης παρατηρηθεί και μοναχικά άτομα, και πρόκειται για μεγαλύτερα αρσενικά.

• Ο Ζιφιός είναι πιθανότατα ένα από τα κητώδη που είναι πιο ικανά να πραγματοποιήσουν μεγάλες και βαθιές καταδύσεις για ανεύρεση τροφής, φτάνοντας σχεδόν σε βάθος 1.900 μέτρων (Tyack et al., 2006). Φαίνεται ότι αυτό το είδος έχει τρεις διαφορετικούς τύπους καταδύσεων (Baird et al., 2006):
• Καταδύσεις μεταξύ αναπνοών: πολύ ρηχές καταδύσεις (2-3 μέτρα) βάθους μεταξύ 3-15 δευτερολέπτων, οι οποίες παρατηρούνται για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους στο χρονικό διάστημα ανάμεσα βαθύτερων καταδύσεων.
• Βαθιές και μακράς διάρκειας καταδύσεις: καταδύσεις άνω των 50 λεπτών σε βάθη μεγαλύτερα των 1.000 μέτρων. Κατά μέσο όρο, ο Ζιφιός πραγματοποιεί μία τέτοια βαθιά βουτιά κάθε δύο ώρες. Πιστεύεται ότι αυτές οι καταδύσεις σχετίζονται με την ανεύρεση τροφής.
• Καταδύσεις μεσαίου βάθους: Καταδύσεις διάρκειας μεταξύ 20-30 λεπτών και σε ενδιάμεσα βάθη μεταξύ 300-570 μέτρων. Ο Ζιφιός πραγματοποιεί 1 έως 3 από αυτές τις καταδύσεις στο χρόνο μεταξύ των βαθιών καταδύσεων.

Ένας κύκλος ανεύρεσης τροφής διαρκεί περίπου δύο ώρες και αποτελείται από μια βαθιά κατάδυση (από τη 2η κατηγορία) και ένα διάστημα μεταξύ βαθιών καταδύσεων. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος καταγράφονται οι ρηχές (1ης κατηγορίας) και οι ενδιάμεσες (3ης κατηγορίας) καταδύσεις. Χάρη στις πληροφορίες που αποκτήθηκαν από τις ηχογραφήσεις, διαπιστώθηκε ότι κατά τις βαθιές καταδύσεις, ο Ζιφιός ξεκινάει και παράγει ήχους (ηχοεντοπισμός) περίπου στα 400-500 μέτρα βάθος, οι οποίοι στη συνέχεια εντείνονται μεταξύ 500-1000 μέτρων , πρόκειται για τις βαθυπελαγικές και μεσοπελαγικές ζώνες, όπου πιστεύεται ότι συγκεντρώνεται το κύριο θήραμα τους.

Ο Ζιφιός αποφεύγει τις βάρκες και σπάνια πηδά έξω από το νερό, γεγονός που δυσκολεύει τον εντοπισμό και την αναγνώριση του.. Στη θάλασσα, ο Ζιφιός μπορεί να συγχέεται με άλλα είδη της οικογένειας των Ziphiidae τους μεσοπλόδοντες ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΩ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Mesoplodon densirostris) ή ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΩ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Mesoplodon europaeus), αλλά αυτά τα δύο είδη δεν είναι τόσο κοινά στη Μεσόγειο Θάλασσα, στην Ελλάδα συναντάμε περιστασιακά τον Δίδοντο μεσοπλόδοντα (Mesopolodon bidens) που ανηκεί και αυτός στην οικογένεια των Ziphiidae και υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που μας επιτρέπουν να διαφοροποιήσουμε τα είδη αυτά από τον Ζιφιό (Shirihai and Jarret, 2006 & IUCN 2012):

• Ένα πιο συμπαγές σώμα μέσου μεγέθους που είναι συνήθως καφετί και πιο ανοιχτόχρωμο από τα άλλα είδη.
• Πιο στρογγυλεμένο κεφάλι με λευκό πρόσωπο και πιο κοντό ρύγχος. Τα ενήλικα αρσενικά παρουσιάζουν δύο μπροστινά δόντια που προεξέχουν από το στόμα.
• Μεγαλύτερα άτομα μπορεί να έχουν ουλές σε ολόκληρο το σώμα τους, πιθανώς λόγω αλληλεπιδράσεων με άλλα άτομα του ίδιου είδους.

Παρά τη δυσκολία στη μελέτη του είδους, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά επέτρεψαν την ταυτοποίηση ατόμων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ποσοστά επαναεντοπισμού φτάνουν το 40%. Όπως και με άλλα κητώδη, οι επιστήμονες αναζητάνε μόνιμα σημάδια ή ουλές που παραμένουν σταθερές με την πάροδο του χρόνου και που επιτρέπουν την αναγνώριση των ατόμων. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι (McSweeney et al., 2007):

Ραχιαίο πτερύγιο: Χρησιμοποιείται το σχήμα του πτερυγίου καθώς και η παρουσία η απουσία εγκοπών κατά μήκος του οπίσθιου μέρους του ζώου.

Χρωματισμός: Οι χρωματισμοί των Ζιφιών,  είναι πολύ μεταβλητοί μεταξύ των ατόμων και των ηλικιακών ομάδων. Τα ενήλικα αρσενικά τείνουν να έχουν μεγάλες λευκές περιοχές, για παράδειγμα κατά μήκος του ραχιαίου τμήματος του σώματος. Αυτές οι διαφορές είναι χρήσιμες για τη διάκριση συγκεκριμένων ατόμων.

Αμυχές ή πληγές: Πολλά άτομα παρουσιάζουν μεγάλο αριθμό αμυχών  που παραμένουν λίγο πολύ σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Οι αμυχές που βρίσκονται κοντά στο ραχιαίο πτερύγιο ή στις ραχιαίες περιοχές του σώματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναγνώριση μεμονωμένων ζώων.

πληθυσμός είναι άνω των 100.000 ατόμων (Barlow, 2006a & Barlow et al., 2006b). Η περιοχή με τον υψηλότερο αριθμό ατόμων είναι ο Βόρειος Ειρηνικός, ο οποίος πιστεύεται ότι έχει περίπου 90.725 άτομα, ακολουθούμενη από τον ανατολικό τροπικό Ειρηνικό με περίπου 20.000 άτομα και τα νερά γύρω από τα νησιά Χαβάη με 15.242 ζώα. Άλλες περιοχές, όπως η δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής και ο Ατλαντικός Ωκεανός, έχουν μικρότερο αριθμό ατόμων. Ο Ζιφιός είναι πιθανώς τ πιο πολυπληθής από όλα τα κητώδη με μεγάλη γεωγραφική κατανομή,  για τον λόγο αυτό η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) κατατάσει τον Ζιφιό σε παγκόσμια κλίμακα σαν είδος “Ελάχιστης ανησυχίας”. Στη Μεσόγειο δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για την αφθονία αυτού του είδους. Επί του παρόντος, υπάρχουν μόνο δύο μελέτες που έχουν υπολογίσει τον πληθυσμό τους στην περιοχή γύρω από τη Γένοβα και επίσης Βόρεια της  Θάλασσας του Αλμποράν. Ακριβώς λόγω αυτής της έλλειψης πληροφόρησης, η IUCN κατατάσσει τον  Ζιφιό ως είδος με  ανεπαρκή δεδομένα στη Μεσόγειο. Οι κύριες απειλές που πλήττουν αυτό το είδος είναι:

• Εμπλοκή σε αλιευτικά εργαλεία: Αν και ο Ζιφίος δεν απειλείται στον βαθμό που απειλούνται άλλα κητώδη από την αλιεία στη Μεσόγειο, αποτελεί και αυτός θύμα των παρασυρόμενων διχτυών (Reeves και Notarbartolo di Sciara, 2006).
• Ρύπανση: Το κύριο θήραμα του Ζιφιού είναι το καλαμάρι. Στη διάρκεια μελετών για τις διατροφικές συνήθειες του είδους, βρέθηκε μεγάλη συγκέντρωση πλαστικού στα στομαχικά περιεχόμενα τα οποία δεν αποκλείεται να κατανάλωσαν συγχέοντας τα με τα καλαμάρια.(Reeves και Notarbartolo di Sciara, 2006).
• Ηχορύπανση: Οι Ζιφιοί πραγματοποιούν βαθιές καταδύσεις και χρησιμοποιούν τον ηχο-εντοπισμό προκειμένου να εντοπίσουν τα θηράματα τους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειωθεί σημαντική αύξηση του υποβρύχιου θορύβου που θα μπορούσε να επηρεάσει σοβαρά αυτό το είδος, ενδεχομένως ακόμη και οδηγώντας στο θάνατο ορισμένων ατόμων. Ορισμένα μαζικά γεγονότα που συνέβησαν σε όλο τον κόσμο συσχετίστηκαν με στρατιωτικές ασκήσεις που αφορούσαν την εκπομπή ήχων χαμηλής συχνότητας και μεσαίων συχνοτήτων: Ένα από αυτά αφορούσε  12 άτομα που εκβράστηκαν στην Ελλάδα τον Μάιο του 1996 (Frantzis, 1998 & 2004a); 3 άτομα στη Μαδέρα τον Μάιο 2000 (Freitas, 2004). 9 ζώα στις Μπαχάμες τον Μάρτιο του 2000 (Balcomb και Claridge, 2001) και πολλά άλλα. Όλες αυτές οι καταστροφές σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά την διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή. ΕΔΩ ΝΟΜΙΖΩ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΟΧΙ;;;

Μεταβολή συμπεριφοράς λόγο ηχορύπανσης: Η υποθαλάσσια εκπομπή ήχων, μπορεί να αποπροσανατολίσει τα ζώα, τα οποία κατευθύνονται προς τις ακτές σε ρηχά νερά με αποτέλεσμα να μην μπορούν να επιστρέψουν στα ανοιχτά και να εκβράζονται πεθαίνοντας από στρες η και υπερθερμία

Μεταβολή της συμπεριφοράς που έχει ως αποτέλεσμα τη βλάβη των ιστών: Σε αυτή την περίπτωση, οι αλλαγές συμπεριφοράς έχουν ως αποτέλεσμα φυσιολογικές αλλαγές που μπορεί επίσης να προκαλέσουν βλάβες σε ιστολογικό επίπεδο. Έχει παρατηρηθεί η έντονη κολύμβηση και  η διακοπή σίτισης. Οι εκπομπές ήχων μπορεί να επηρεάσουν τα χαρακτηριστικά μιας κατάδυσης με αποτέλεσμα τον σχηματισμό φυσαλίδων αερίου που μπορούν να βλάψουν τους ιστούς κατά τη διάρκεια της αποσυμπίεσης, και να προκαλέσουν εμβολή, αναπνευστικές διαταραχές, πόνο και αποπροσανατολισμό (Fernández et al., 2005).

Φυσιολογικές μεταβολές που έχουν ως αποτέλεσμα μια αλλαγή συμπεριφοράς: Σε πολλές περιπτώσεις μαζικών εκβρασμών, οι Ζιφιοί βρέθηκαν με εσωτερική αιμορραγία, ειδικά στην περιοχή γύρω από τα μάτια, τη στοματική κοιλότητα και στα ακουστικά κανάλια της γνάθου (Fernández, 2004 & Fernández et αϊ., 2005). Αυτή η αιμορραγία θα μπορούσε να προκληθεί από την ανάπτυξη φυσαλίδων  στους ιστούς (Fernández et al., 2004). Επιπλέον, η έκθεση στο θόρυβο θα μπορούσε να επηρεάσει το περιφερικό σύστημα ακοής προκαλώντας αποπροσανατολισμό (Cox et al., 2006).

Η έκθεση στον ήχο μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μεταβολή της κοινωνικής δομής ή/και της γεωγραφικής κατανομής του πληθυσμού. Έπειτα από μια  μαζική προσάραξη στις Μπαχάμες, μια ερευνητική ομάδα που μελετούσε επί 9 χρόνια τον τοπικό πληθυσμό Ζιφιών, δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσει κανένα από τα άτομα που μελετούσαν όλα αυτά τα χρόνια. Δεν είναι σαφές αν αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα άτομα που είχαν ταυτοποιήθει από τους επιστήμονες είχαν πεθάνει ή αν είχαν εγκαταλείψει την περιοχή μελέτης (Balcomb and Claridge, 2001).

Η πελαγική φύση αυτού του είδους το κάνει λιγότερο ευάλωτο στην ανθρώπινη δραστηριότητα που είναι έντονη κατά μήκος των ακτών και που επηρεάζει συνήθως τα κητώδη (αλιεία, τουρισμός κλπ.) Στη Μεσόγειο Θάλασσα η ύπαρξη της προστατευόμενης περιοχής «Καταφύγιο για τα Θαλάσσια Θηλαστικά ΠΕΛΑΓΟΣ στη Θάλασσα της Λιγουρίας και ο πρόσφατος προσδιορισμός Θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη θάλασσα του Αλμποράν, όπου πρόκειται για σημαντικές γεωγραφικά περιοχές για το είδος που θα ενισχύσουν την προστασία του

Ο Ζιφιός προστατεύεται από διάφορες διεθνείς συμβάσεις όπως το Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών της Άγριας Χλωρίδας και Πανίδας (CITES) και τη Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας και της παρακείμενης περιοχής του Ατλαντικού ( ACCOBAMS). Η επιστημονική επιτροπή του ACCOBAMS ζητάει την προσοχή  ή/και  την πλήρη αποφυγή παραγωγής υποβρυχίων ήχων στις περιοχές όπου συχνάζουν τα είδη ή στις περιοχές όπου συχνά συγκεντρώνονται τα κητώδη.

AZZELLINO, A., GASPARI, S., AIROLDI, S. & NANI, B. 2008. Habitat use and preferences of cetaceans along the continental slope and the adjacent pelagic waters in the Ligurian Sea. Deep-Sea Research. 55:296-323

BAIRD, R. W.; WEBSTER, D. L., MCSWEENEY, D. J., LIGON, A. D., SCHORR, G. S. & BARLOW, J. 2006. Diving behaviour of Cuvier’s beaked (Ziphius cavirostris) and Blainville’s (Mesoplodon densirostris) beaked whales in Hawai’i. Canadian Journal of Zoology. 84:1120-1128

BALCOMB, K. C. III & CLARIDGE, D.E. 2001. A mass stranding of cetaceans caused by naval sonar in the Bahamas. Bahamas Journal of Science. 8(2):2-12

BARLOW, J. 2006a. Cetaceans abundance in Hawaiian waters estimated from a summer/fall survey in 2002. Marine Mammal Science 22(2):446-464

BARLOW, J., FERGUSON, M. C., PERRIN, W. F., BALLANCE, L., GERRODETTE, T., JOYCE, G., MACLEOD, C. D., MULLIN, K., PALKA, D. L. & WARING, G. 2006b. Abundance and densities of beaked and bottlenose whales (family Ziphiidae). Journal of Cetacean Research and Management. 7(3):263-270

CAÑADAS, A., SAGARMINAGA, R. & GARCÍA-TISCAR S. 2002. Cetacean distribution related with depth and slope in the Mediterranean waters of southern Spain. Deep-Sea Research. 49:2053-2073

CARWARDINE, M. 2004. Ballenas delfines y marsopas. Ediciones Omega. Barcelona. 2ª reimpresión

COX, T. M., RAGEN, T. J., READ, A. J., VOS, E., BAIRD, R. W., BALCOMB, K., BARLOW, J., CALDWELL, J., CRANFORD, T., CRUM, L., D’AMICO, A., D’SPAIN, G., FERNANDEZ, A., FINNERAN, J., GENTRY, R., GERTH, W., GULLAND, F., HILDEBRAND, J., HOUSER, D., HULLAR, T., JEPSON, P. D., KETTEN, D., MACLEOD, C. D., MILLER, P., MOORE, S., MOUNDAIN, D. C., PALKA, D., PONGANIS, P., ROMMEL, S., ROWLES, T., TAYLOR, B., TYACK, P., WARTZOK, R. GISINER, MEAD, J., & BENNER, L. 2006. Understanding the impacts of anthropogenic sound on beaked whales. Journal of Cetacean Research and Management. 7(3):177-187

DERUTIER, S. L., SOUTHALL, B. L., CALAMBOKIDIS, J., ZIMMER, W. M. X., SADYKOVA, D., FALCONE, E. A., FRIEDLAENDER, A. S., JOSEPH, J. E., MORETTI, D., SCHORR, G. S., THOMAS, L. & TYACK, P. L. 2013. First direct measurements of behavioural responses by Cuvier’s beaked whales to mid-frequency active sonar. Biology Letters. 9:1-5

FALCONE, E. A., SCHORR, G. S., DOUGLAS, A. B., CALAMBOKIDIS, J., HENDERSON, E., MCKENNA, M. F., HILDEBRAND, J. & MORETI, D. 2009. Sighting characteristics and photo-identification of Cuvier’s beaked whales (Ziphius cavirostris) near San Clemente Island, California: a key area for beaked whales and the military? Marine Biology. 156:2631-2640

FERNÁNDEZ, A. 2004. Pathological findings in stranded beaked whales during the naval military manoeuvres near the Canary Islands. In: EVANS, P. G. H. & MILLER, L. A. (eds). 2004. Proceedings of the Workshop on Active Sonar and Cetaceans. Las Palmas, Gran Canaria, 8th March 2003, European Cetacean Society Newsletter, Nº 42. Special Issue

FERNÁNDEZ, A., EDWARDS, J. F., RODRÍGUEZ, F., ESPINOSA DE LOS MONTEROS, A., HERRÁEZ, P., CASTRO, P., JABER, J. R., MARTÍN, V. & ARBELO, M. 2005. “Gas and Fat Embolic Syndrome” involving a mass stranding of beaked whales (Family Ziphiidae) exposed to anthropogenic sonar signals. Veterinary Patology. 42:446-457

FISCUS, C. H. 1997. Cephalod beaks in a cuvier’s beaked whale (Ziphius cavirostris) from Amchitka Island, Alaska. Marine Mammal Science. 13(3):481-486

FRANTZIS, A. 1998. Does acoustic testing strand whales? Nature. 392:29-30

FRANTZIS, A., ALEXIADOU, P., PAXIMADIS, G., POLITI., E., GANNIER, A. & CORSINI-FOKA, M. 2003. Current knowledge of the cetacean fauna of the Greek Seas. Journal of Cetacean Research and Management. 5(3):219-232

FRANTZIS, A. 2004a. The first mass stranding that was associated with the use of active sonar (Kyparissiakos Gulf, Greece, 1996). In: EVANS, P. G. H. & MILLER, L. A. (eds). 2004. Proceedings of the Workshop on Active Sonar and Cetaceans. Las Palmas, Gran Canaria, 8th March 2003, European Cetacean Society Newsletter, Nº 42. Special Issue

FREITAS, L. 2004. The stranding of three Cuvier’s beaked whales Ziphius cavirostris in Madeira Archipelago – May 2000. In: EVANS, P. G. H. & MILLER, L. A. (eds). 2004. Proceedings of the Workshop on Active Sonar and Cetaceans. Las Palmas, Gran Canaria, 8th March 2003, European Cetacean Society Newsletter, Nº 42. Special Issue

GANNIER, A. & ESPINAT, J. 2008. Cuvier’s beaked whale distribution in the Mediterranean Sea: results from small boat surveys 1996 – 2007. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. 88(6):1245-1251

GANNIER, A. 2011. Using existing data on focused surveys to highlight Cuvier’s beaked whales favourable areas: A case study in the central Tyrrenian Sea. Marine Pollution Bulletin. 63:10-17

HOLCER,D., NOTARBARTOLO DI SCIARA, G., FORTUNA, C. M., LAZAR, B. & ONOFRI, V. 2007. Occurence of Cuvier’s beaked whales in the southern Adriatic Sea: evidence of an important Mediterranean habitat. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. 87:359-362

IUCN 2012. Marine Mammals and Sea Turtles of the Mediterranean and Black Seas. Gland, Switzerland and Malaga, Spain: IUCN. 32 pages.

JEFFERSON, T. A., WEBBER, M. A. & PITMAN, R. L. 2008. Marine mammals of the world: A comprehensive guide to their identification. Academic Press. Canadà

MACLEOD, C. D., SANTOS M. B. & PIERCE G. J. 2003. Review of data on diets of beaked whales: evidence of niche separation and geographic segregation. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. 83:651-665

MACLEOD, C. D. & D’AMICO, A. 2006. A review of beaked whale behaviour and ecology in relation to assessing and mitigating impacts of anthropogenic noise. Journal of Cetacean Research and Management. 7(3):211-221

MARTÍN, V., SERVIDIO, A. & GARCÍA, S. 2004. Mass stranding of beaked whales in the Canary Islands. In: EVANS, P. G. H. & MILLER, L. A. (eds). 2004. Proceedings of the Workshop on Active Sonar and Cetaceans. Las Palmas, Gran Canaria, 8th March 2003, European Cetacean Society Newsletter, Nº 42. Special Issue

MCSWEENEY, D. J., BAIRD, R. W. & MAHAFFY, S. D. 2007. Site fidelity, associations and movements of Cuvier’s (Ziphius cavirostris) and Blainville’s (Mesoplodon densirostris) beaked whales off the island of Hawai’i. Marine Mammal Science. 23(3):666-687

NOTARBARTOLO DI SCIARA, G. 2002. Cetacean species occurring in the Mediterranean and Black Seas. In: G. NOTARBARTOLO DI SCIARA (Ed.), Cetaceans of the Mediterranean and Black Seas: state of knowledge and conservation strategies. A report to the ACCOBAMS Secretariat, Monaco, February 2002. Section 3, 17 p.

NOTARBARTOLO DI SCIARA, G. & BIRKUN A JR. 2010. Conserving whales and dolphins in the Mediterranean and Black seas. An ACCOBAMS status report. ACCOBAMS, Monaco. 212 p

PERRIN, W. F., WÜRSIG, B. & THEWISSEN, J. G. M. 2009. Encyclopedia of marine mammals. Second edition. Academic Press. United States of America

PODESTÀ, M., D’AMICO, A., PAVAN, G., DROUGAS, A., KOMMENOU, A. & PORTUNATO, N. 2006. A review of Cuvier’s beaked whale strandings in the Mediterranean Sea. Journal of Cetacean Research and Management. 7(3):251-261

REEVES, R. & NOTARBARTOLO DI SCIARA, G. 2006. The status and distribution of cetaceans in the Black Sea and Mediterranean Sea. IUCN Centre for Mediterranean Cooperation, Malaga, Spain. 137 pp.

SANTOS, M. B., PIERCE, G. J., HERMAN, J., LÓPEZ, A., GUERRA, A., MENTE, E. & CLARKE, M. R. 2001. Feeding ecology of Cuvier’s beaked whale (Ziphius cavirostris): a review with the information on the diet of this species. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. 81:687-694

SHIRIHAI, H & JARRET, B. 2006. Whales dolphins and seals: A field guide to the marine mammals of the world. A & C Black, London

SMITH, J. 2010. The ecology of Cuvier’s beaked whale, Ziphius cavirostris (Cetacea: Ziphiidae), in the Bay of Biscay. University of Southampton, UK, Graduate School of the National Oceanography Centre, PhD Thesis, 214 pp.

TAYLOR, B.L., BAIRD, R., BARLOW, J., DAWSON, S.M., FORD, J., MEAD, J.G., NOTARBARTOLO DI SCIARA, G., WADE, P. & PITMAN, R.L. 2008. Ziphius cavirostris. In: IUCN 2013. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2.

TYACK, P. L., JOHNSON, M., AGUILAR SOTO, N., STURLESE, A. & MADSEN, P. T. 2006. Extrem diving of beaked whales. The Journal of Experimental Biology. 209:4238-4253

http://www.iucnredlist.org/details/16381144/0

http://www.iucnredlist.org/details/23211/0

http://www.accobams.org/

http://www.cites.org/esp/

http://www.cms.int/